Gönen deniz var mı ?

Bir Sosyoloğun Gözünden: Gönen Deniz Var mı?

Bir araştırmacı olarak sahaya çıktığımda, her zaman basit görünen soruların aslında bir toplumun derin yapısını açığa çıkardığını fark ederim. “Gönen deniz var mı?” sorusu da bunlardan biridir. İlk bakışta coğrafi bir merak gibi görünse de, bu soru Türkiye’deki kırsal toplumsal yapının, cinsiyet rollerinin ve kültürel algıların bir yansımasıdır. Çünkü mesele sadece “deniz” değildir; mesele, toplumun doğayla, mekânla ve kimlikle kurduğu ilişkidir.

Gönen’in Toplumsal Haritası: Mekânın Sosyolojisi

Balıkesir’in Gönen ilçesi, Marmara Denizi’ne doğrudan kıyısı olmayan ama denize yakın bir yerleşimdir. Fakat bu “yakınlık” algısı, coğrafi olmaktan çok kültüreldir. Gönen’de insanlar denizi bir ulaşılabilirlik değil, imge olarak deneyimler. Deniz, burada özgürlüğün, ferahlığın, bazen de kaçışın sembolüdür. Bu anlamda, “Gönen deniz var mı?” sorusu, toplumun özgürlük arayışıyla coğrafi sınırlarının kesiştiği bir noktayı işaret eder.

Sosyolojik açıdan mekân, yalnızca fiziksel bir alan değil, aynı zamanda toplumsal anlamın üretildiği bir sahnedir. Gönen’de deniz yoktur ama “deniz” fikri vardır. Bu fikir, özellikle gençler arasında bir aidiyet ve özlem duygusu yaratır. Gönen’in termal sularında arınan bedenler, aslında denizin temsil ettiği özgürlükle de ruhsal bir bağ kurar.

Toplumsal Normlar ve Mekân Algısı

Bir toplumun mekâna bakışı, o toplumun normatif düzeni ile yakından ilişkilidir. Gönen gibi yarı-kırsal bir bölgede deniz, yalnızca doğa unsuru değil, aynı zamanda modernliğin sembolüdür. “Denize gitmek”, şehirli olmakla, hareket özgürlüğüyle ve toplumsal statüyle ilişkilendirilir. Dolayısıyla Gönen’de deniz, fiilen olmasa bile kültürel anlamda her yerdedir. Reklam panolarında, sosyal medyada, dükkân isimlerinde ve sohbetlerde “Deniz Manzarası” ifadesi sıkça geçer. Bu, bir hayal edilmiş modernlik biçimidir.

Bu durum, sosyolojik olarak temsili mekân kavramını akla getirir. İnsanlar bazen ulaşamadıkları mekânları, simgesel olarak var ederler. Gönen’deki “deniz” de tam olarak budur: görülmeyen ama hissedilen, uzak ama kültürel olarak yakın bir olgudur. Bu, mekânın toplumsal bir anlam taşıdığına dair güçlü bir göstergedir.

Cinsiyet Rolleri: Yapısal ve İlişkisel Farklar

Toplumun mekânla kurduğu ilişki, cinsiyetle de şekillenir. Gönen’de erkekler ve kadınlar denizle —ya da denizin yokluğuyla— farklı biçimlerde ilişki kurarlar. Erkekler, genellikle “denize gitme” eylemini yapısal bir işlev olarak görür. Yani, balık tutmak, tekneyle çıkmak, taşımacılık yapmak gibi işlevsel anlamlarla ilişkilendirirler. Deniz onlar için üretim, kazanç ve hareket alanıdır.

Oysa kadınlar için deniz, çoğu zaman ilişkisel bir bağdır. Gönen’de bir kadının “keşke deniz olsa” demesi, çoğu zaman doğayla, huzurla ve paylaşım duygusuyla ilgilidir. Kadınlar denizi, bir içsel denge ve duygusal arınma mekânı olarak tahayyül ederler. Bu fark, toplumsal cinsiyet rollerinin mekânla nasıl iç içe geçtiğini gösterir. Erkekler “yaparken” var olurlar, kadınlar “hissederek” bağ kurarlar.

Mekânın Sessiz Tanıkları: Gönen Kadınları

Gönen’de kadınlar, günlük hayatın görünmeyen örgütleyicileridir. Pazarda, evde, sokakta, komşuluk ilişkilerinde sosyal sermayenin taşıyıcıları olarak rol alırlar. Deniz olmasa da, onlar kendi denizlerini kurarlar: dayanışma ağları, sohbet halkaları, üretim kooperatifleri. Bu kadınlar için deniz, yüzeysel bir doğa unsuru değil, derin bir metafordur. Sınırların ötesine geçme, nefes alma ve “kendi alanını yaratma” anlamına gelir.

Bu yönüyle “Gönen deniz var mı?” sorusu, aslında “kadınlar için özgürlük alanı var mı?” sorusuna da dönüşür. Gönen’in sosyolojik haritasında kadınların bu özgürlük arayışı, görünmez ama güçlü bir akıntı gibidir.

Erkeklik, Üretim ve Mekânsal İktidar

Gönen’de erkek kimliği genellikle “üretkenlik” üzerinden tanımlanır. Deniz olmasa da, tarlalar, fabrikalar, hamamlar ve kahvehaneler erkekliğin mekânlarıdır. Erkekler, toplumsal varlıklarını yapısal işlevlerle pekiştirir: çalışmak, inşa etmek, tamir etmek. Bu yönüyle, denizin yokluğu erkekler için eksiklik değil, alternatif bir iktidar alanıdır. Çünkü onlar “denizsizliğin düzenini” kurarak toplumsal yapıyı yeniden üretirler.

Bu üretken kimlik, Gönen’in kolektif kültüründe “çalışkanlık” değeriyle özdeşleşir. Erkeklik burada, doğayı dönüştürmekle değil, onu idare etmekle ilgilidir. Bu da sosyolojik olarak, erkeklerin mekânı bir kontrol alanı olarak gördüklerini gösterir.

Sonuç: Deniz Bir Coğrafya Değil, Bir Kültürdür

“Gönen deniz var mı?” sorusunun cevabı coğrafi olarak “hayır” olabilir, ama sosyolojik olarak “evet, hem de her yerde”dir. Çünkü deniz, Gönen halkının zihninde, ilişkilerinde ve hayallerinde yaşamaya devam eder. Kadınlar için huzurun, erkekler için işlevin simgesidir. Toplumun farklı kesimleri, denizi kendi kimliklerinin aynası olarak yeniden üretir.

Deniz, aslında bir toplumsal arzu metaforudur. Gönen’deki insanlar, onu görmek zorunda olmadan hisseder; deniz burada bir imge, bir umut, bir kimlik sembolü haline gelir. Ve belki de asıl sosyolojik gerçeklik şudur: Her toplumun kendi denizi vardır; kimi onu kıyısında bulur, kimi yüreğinde taşır.